Günümüzde milyonlarca insan kilo kontrolü ve Şeker Hastalığı için yapay tatlandırıcılar kullanmaktadırlar. Yapay tatlandırıcılar şekere oranla 200-300 kez daha tatlıdırlar.Şeker tadı veren kimyasal maddeler olarak adlandırılan yapay tatlandırıcılar maliyetlerinin düşük olması sebebiyle de gıda sanayisinde hızla yerini almıştır.
Sükroz, Mannitol, Sorbitol, Ksilitol enerji içeren; Aspartam , Sakarin ve Siklamat enerji içermeyen yapay tatlandırıcı grubuna girmektedir. İthal edilen tatlandırıcıların % 5' i sağlık alanında, %95 'i ise gıda sektöründe kullanılmaktadır. Şekerlemeler, bisküviler, çikolatalar, kahvaltılık gevrekler, meyveli içecekler, reçel,helva,şerbetli ve sütlü tatlılar, sakızlar, meyveli yoğurtlar, dondurmalar,diyabetik ürünleri yapay tatlandırıcı içeren bazı besinlerdir.
SAKARİN:
1879 yılında ilk kez sentez edilen ve üretilen sakarin şekerden yaklaşık 300-400 kez daha şekerli olduğu saptanmıştır. 1977 yılında yüksek doz sakarin kullanımının hayvan deneylerinde üriner sistem kanserlerine neden olduğu ortaya çıkmıştır. İnsanlarda bir dönem sakarin kullanımı yasaklanmıştır. Amerikan Tıp Konseyi düşük doz kullanıldığı taktirde (2.5 mg/kg/gün) güvenli olabileceğini bildirmiştir. Ancak daha sonra yapılan çalışmalarda sakarinin masum olmadığı hücre epitel yapısında harabiyete neden olduğu saptanmıştır.Anneden bebeğe geçip birikime neden olabileceğinden hamilelerde kullanımı kesinlikle yasaklanmıştır.
ASPARTAM:
İlk defa 1965 yılında sentez edilmiştir. Şekerden yaklaşık 180 kat fazla tada sahiptir. Şeker hastalarında kan şekeri üzerine olumsuz etki yaratmaz. Baş dönmesi, baş ağrısı , adet düzensizliği gibi yan etkiler bildirilmiştir. Bazı vakalarda aspartam kullanımı bırakıldıktan sonra migren atakları, başağrısı ,eklem ağrıları olduğundan bağımlılık yapıcı etkisinden de söz edilmektedir. Yapılan araştırmalarda aspartamin beyne olan zararları kanıtlanmıştır. Aspartam içeren içeceklerin kansere ve şeker hastalığına yakalanma oranını artırdığı çalışmalarda saptanan diğer sonuçlardır.
SORBİTOL:
Doğal olarak sebze ve meyvelerde bulunmaktadır. Sorbitol şekerlemeler, cikletler, jöle ve reçel yapımlarında kullanılır. Kötü kontrollü Diabet hastalarında şekerin hızla yükselmesine neden olduğundan kullanımı risklidir. Günlik 30 gramı geçen kullanımlarda gaz, ishal ve hazımsızlığa neden olabilmektedir. Sorbitolün fazla alınması kolon kanserine, mide ağrısına, katarakt oluşumuna neden olabilmektedir.
LAKTİLOL:
Diş plaklarının oluşumunu önlemede kullanılan bir tatlandırıcıdır. Ciklet yapımında kullanılmaktadır.
ASESÜLFAM POTASYUM:
1988 yılında kullanımına onay verilmiş bir tatlandırıcıdır. Şekerden 150-200 kat daha tatlıdır. Özelliği diğer tatlandırıcılarla birlikte kullanıldığında tatlılığı daha da artırmasındadır. Normal depolama koşullarında saklanabilir pişirme ve fırınlamayla yapsı değişmez. Gazlı ve gazsız içeceklerde ,jölelerde,fırınlanmış ürünlerde, sebze turşularında, diş macunu ve ağız spreylerinde kullanılmaktadır.
SİKLAMAT:
Şekerden 30 kat fazla olan bir tatlandırıcıdır. Fazla kullanıma ishale neden olabilmektedir. Mesane tümörlerine neden olduğu yapılan araştırmalarda saptanmıştır. Sadece doktor kontrolü ile kullanımı uygundur.
SÜKRALOZ:
Doğal şeker kamışından elde edilir. Şekerden 600 kat fazal tatlıdır. Kalorisi oldukça düşüktür. İnsan vücudu sükralozu karbonhidrat olarak algılayamaz ve kullanamaz. Bu sebepten ötürüdür ki kalori değeri çok düşüktür. Şekere en yakın tatlandırıcıdır. Sükralozun gebelikte kullanımı güvenli bulunmuştur.50 kg olan kişide yaklaşık 250 mg dozu geçmeyen dozlar güvenlidir. Splenda ve Sukraz isimli tatlandırıcılar bu gruba girmektedir.
STEVİA:
Anavatanı Paraguay olan bir bir bitkidir. Yaprakları şekere oranla 40 kat, ekstresi 300 kat daha tatlıdır. Tamamen doğaldır. Bilinen bir yan etkisi yoktur. Güney Amerika' da, Japonya' da ve Çin' de uzun yıllar kullanılmasına rağmen tatlandırıcı sanayisinin baskısıyla Avrupa ve Amerika' da onay almadı. Nihayet 2009 yılında Amerika' da onay almıştır. Tamamen doğal olan bu ürünün önümüzdeki yıllarda diğer yapay tatlandırıcıların yerini alacağı düşünülmektedir.
Gıda sektöründe şekere nazaran maliyetin çok çok düşük olması nedeniyle yapay tatlandırıcılar şeker yerine sıkça kullanılmaktadır. Örneğin bir tepsi baklava için yaklaşık 5 TL' lik şeker gerekirken bunun yerine 50 kuruşluk aspartam kullanılması baklavaya aynı tadı vermektedir. Yapay tatlandırıcılardan aspartam ve sakarin sıkça tükettiğimiz diyet kola, düşük kalorili yoğurt, cikletler, ucuza maledilmiş baklava, reçel, helva ve sütlü tatlılarda kullanılmaktadır. Çoğumuz bu gıdalarda yapay tatlandırıcı kullanıldığını bilmiyoruz. Bu nedenle yapay tatlandırıcıları az kullanarak mümkünse sağlığımız açısından hiç kullanmayarak zararlı etkileri engelleyebiiriz. .Kullanacaksak ta doğal olan tatlandırıcıları tercih etmeliyiz. Kısacası ucuza maledilmiş tatlıları, çikolataları,meşrubatları tüketmemekte büyük fayda vardır.